Kooperatifler gayesi kar elde etmek olmayan ve sadece üyelerinin yararlandığı teşekküllerdir.
Günümüzde bir çok kooperatif başlangıçta güzel hayallerle kurulmakta, arsası dahi alınmakta ancak aradan yıllar geçmesine rağmen üyeleri ve yönetimde oluşan zaaflıklar nedeniyle kooperatif üyelerine daire veya işyeri yapamamaktadır. Böyle olunca da üyeleri kooperatif üzerine kayıtlı arsanın satılmasını ve kooperatifin tasfiyesini yapmaktadırlar. Bu şekilde arsanın satması veya devlet tarafından kamulaştırılması halinde Kooperatifin ve üyelerinin Vergisel Sorumlulukları vardır. Bu sorumluluklar hem kooperatif yönetimini hem de tüm üyeleri ilgilendirmektedir. Ancak bundan bir çok kooperatif yönetimi ve üyelerinin bilgisi yoktur. Bu makalemiz ile bir çok konuda detaylı bilgi sahibi olacaklardır.
KURUMLAR VERGİSİ YÖNÜNDEN
Kooperatifin arsasını satması veya Kamulaştırılması halinde Kooperatifin Arsa Alış bedeli ile Satış veya Kamulaştırılma bedeli arasındaki Fark Arsa Satış Karıdır. Şirketlerin veya Kooperatiflerin Arsasının satışı sonucu oluşan Kar Kurumlar Vergisi yönünden;
a) 2 yılı aşkın süredir Kooperatif bünyesinde ise; 5 Yıl süre ile kooperatiften çekilmemek kaydıyla % 75 Kurumlar Vergisinden Muaftır. Karın % 25’i ise % 20 oranında Kurumlar Vergisine tabi olacaktır. Ancak Satış Bedelinin 2 yıldan uzun tahsil edilmemesi gerekir. Eğer 2 yılı aşan vadeli bir satış var ise 2 yılı aşan kısmının karının % 75 Muafiyeti olmayacaktır.
b) Karın Ortaklara hemen dağıtılması halinde, Karın tamamına % 20 Kurumlar Vergisine tabi olacaktır.
GELİR VERGİSİ STOPAJI YÖNÜNDEN
Tasfiye yoluna giden kooperatif, üyelerine yatırdıkları aidata karşılık, para dağıtabilir. Bu dağıtılan paranın içerisinde ARSA SATIŞINA İSABET EDEN bir KAR içeriyor ise, Bu Karın % 15’i oranında Kurumlar Vergisi Stopajı ödemek zorundadır. Ancak Dağıtılan paranın içerisinde yer alan önceki döneme ait üyeler tarafından ödenen aidatlar nedeniyle oluşan GELİR-GİDER fazlası olan paralar var ise bu GELİR-GİDER Fazlasından Kurumlar Vergisi Stopajı kesilmez. Satış Karı Nakten ve Hesaben fiilen dağıtıldığı tarihte kesinti yapılır. Satış tarihinde her hangi bir kesinti yoktur. (GVK Md.75/2 ve 94/6-b/i KV.30)
ORTAKLARIN GELİR VERGİSİ YÖNÜNDEN
Kooperatif ortaklarının kendi hisselerine isabet eden kâr payının Brüt tutarı (Stopaj Öncesi tutarı) 2013 yılında 52.000 TL’yi aştığında, %50 istisna olmasına rağmen bunun % 50 sine isabet eden Arsa Satış Karı Payı Ertesi yılın 1- 25 Mart tarihleri arasında Gelir Vergisi Beyannamesine dahil edilmek zorundadır. Ayrıca unutulmamalıdır ki dağıtım esnasında kesilen % 15 Kurumlar Vergisi Stopajını hesaplanan Gelir Vergiden mahsup edilecektir.
Buna göre örneğin, 120.000 TL Arsa Satış Karı payı alan bir Üye eline, yüzde 15 vergi kesildikten sonra 102.000 TL geçecek. Brüt tutar olan 120.000 TL’nin yarısı olan 60.000 TL, beyan sınırı olan 52 bin TL’yi aştığı için, ortak 120 bin TL’nin yarısı olan 60 bin TL’yi beyan edecek. Hesaplanan Vergiden de Dağıtım esnasında kesilen % 15 vergi olan (120.000 x % 15 = 18.000 TL Stopaj) 18.000 TL.’yi de mahsup edebilecektir. Arsa Satış Karının % 50’si 52.000 TL’yi aşmayan üyeler bu karlarını beyan edilmeyecektir.
KATMA DEĞER VERGİSİ
Genel olarak aktifte 2 yıldan (730 gün) daha az süre kayıtlı arsanın satışında yüzde 18 KDV vardır. Ancak, 2 yıldan fazla (730 günden fazla) aktifte kayıtlı ise, bu satış KDV’ye tabi değildir. (KDV Kanunu Md. 17/4-r).
Buna göre Örneğin, (A) kooperatif 05.02.2011 yılında 1.500 bin liraya aldığı arsayı, 05.02.2013 tarihinden sonra yapılan satışlar 730 günü aştığı için 5 milyon TL’ye + KDV Hesaplanmayacak, bu satış 05.02.2013 tarihinden önce yapılmışsa 5 Milyon TL + KDV hesaplanacaktır.
BELGE DÜZENİ
Kooperatifler kendi faaliyetleri nedeniyle Kurumlar Vergisi ve KDV Mükellefiyetleri olmadıkları için VUK hükümlerine göre de FATURA kullanmak zorunda değillerdir. Ancak Arsa satışı yapıldığı tarihte, kooperatif Kurumlar Vergisi mükellefiyeti tesis ettirmelidir. Ayrıca bu tarih itibari ile Fatura ve İrsaliye bastırılmalı ve Satış tarihi itibari ile Fatura kesilmelidir. Böylelikle VUK açısından belge düzeni sağlanmış olacaktır.
KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLULUĞU
Kooperatifler Vergi Dairesine karşı sorumluluğu 6183 A.A.T.K. gereğince Kanuni temsilcileridir. Bu nedenle vergi ve beyannamelerin verilmemesinden dolayı oluşan vergi ve Cezalardan Yönetim Kurulu müşterek sorumludur.
Bize göre Kooperatif yönetim kurulunun Vergi ve Cezalarından dolayı sorumlu olmak istemiyorlar ise, yukarıda bahsettiğimiz Vergilerin ve beyannamelerin verilmesini ihmal etmemelerini öneririz. Aksi taktirde ödenmemiş vergi ve Cezalardan sorumlu olacaklardır.
Ahmet GÜNDÜZ – YMM