Enerji Piyasasına Tabi Şirketlerin Denetimi, 4628 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Sayılı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 9. maddesinin 2. fıkrasının e bendi uyarınca; Denetim Bölümü yürütmek için veya uygun olarak, ilgili yasa ve hangi Ajansın faaliyet gösterdiği piyasalarda ikincil mevzuat, bu konuda yetkili kamu kurum ve kuruluşları ile işbirliği ile yürütülen denetimler ve denetimler ve piyasalarda görülen sorunlara çözüm önerileri için bir görev olarak atanmıştır.
Enerji Piyasasına Tabi Şirketlerin Denetimi Görevi
6446 Elektrik Piyasası Kanununun 15 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu ve Makalenin Teşkilat ve Görevleri Hakkında 4628 Sayılı Kanunun 5. Maddesi ile Elektrik Piyasası uyarınca faaliyet gösteren; Kurumu üretim lisansı olmadan faaliyet kişilerin, iletim, dağıtım, toptan satış, perakende satış, piyasa işletim, İthalat Ve İhracat faaliyetleri ve işlemlerin işlemlerini incelemek ve denetlemek yetkisine sahiptir.
Elektrik piyasasında her türlü denetim Kurum tarafından yapılmaktadır.
Enerji Piyasasına Tabi Şirketlerin Denetim Programı
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun 09/06/2010 tarih ve 2598/76 sayılı Yönetim Kurulu Kararı ile;
Yönetim Kurulu gündem yoğunluğu ve İş Yükü dikkate alınarak, belirlenmesi ve denetimlerin uygulanması, elektrik, doğal gaz, petrol ve sıvılaştırılmış petrol gazları piyasası, doğrudan Cumhurbaşkanlığı onayı ile, Yönetim Kurulu gündemine olmadan yapılması için hazırlanan denetim programları uygulamaya Kurumu Başkanlığına yetki karar verilmiştir. Bu kurul kararından sonra denetim programları Başkanlığın onayı ile belirlenir.
Enerji Piyasasına Tabi Şirketlerin Denetimi, Elektrik piyasasında kurum tarafından yapılan denetimler; Elektrik Piyasasında Yapılacak Denetim ve Ön Araştırma ve İncelemelerde Uyulması gereken Usul ve Esaslar hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılır.
Faaliyetleri elektrik piyasasında mevzuat ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri hükümlerine işletim tüzel kişilerin, uygulamaların, işlem, hesap ve mali tabloların her türlü uygunluğunun Kurul ve/veya Kurul adına; Olası hatalar, eksiklikler, usulsüzlükler ve ihlaller yasada öngörülen gerekli yaptırımların tespiti ve uygulanması ile yetkili kurum personeli tarafından incelenir ; Çevreye zarar vermeyecek şekilde yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve rekabetçi elektriğin tüketicilere sunulmasını sağlamak ve mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik piyasası oluşturmak amacıyla denetimler yapılmaktadır.
Denetim Yapmakla Görevlendirilecek Kişiler
Elektrik piyasasında faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişilerin denetimi, Kurul adına Bölümde görev yapan Uzman ve/veya Uzman Yardımcıları veya Uzman koordinasyonunda Yönetim Hizmetleri Uzmanları tarafından yürütülür. Gerektiğinde denetimlerde Başkanın onayı ile Ajansın diğer hizmet birimlerinden Uzman ve/veya Uzman Yardımcıları eliyle veya Uzman koordinesinde Yönetim Hizmetleri Uzmanları vasıtasıyla yürütülür.
Kurulun, elektrik piyasasında faaliyet gösteren tüzel kişilerin faaliyet ve uygulamalarının yanı sıra bunların işlem ve hesaplarını bağımsız denetim firmaları ve/veya teknik denetim yapan kurumlar aracılığıyla denetlemesi mümkündür.
Denetlenen Tüzel Kişilerin Yükümlülükleri
Denetlenen tüzel kişiler;
- İşletme, tesis ve yatırımları ile yasal defter, kayıt ve belgelerini Kurum denetimine sunmakla,
- Denetim yapmakla görevlendirilen Kurum personeli tarafından gerekli görülen her türlü bilgi, belge ve defterin aslı ve/veya örneklerini zamanında vermekle,
- İstenildiğinde yazılı ve sözlü bilgi vermek ve düzenlenen tutanakları imzalamakla,
- Görevli Kurum personelinin gerekli gördüğü tüm bilgi, belge ve kayıtlara zamanında erişmelerini ve personelin çalışmasına elverişli bir mekânı sağlamakla,
- Hesap, işlem ve mali tabloları ile iç kontrol sistemlerini denetime uygun ve hazır hale getirmekle yükümlüdür.
Denetlenen tüzel kişiler, gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürerek bilgi ve belge vermekten imtina edemezler.
Denetim Yapmakla Görevlendirilen Kurum Personelinin Yetki ve Sorumlulukları
Denetim yapmakla görevlendirilen Kurum personeli;
- Gerekli görülen her türlü bilgi ve belgeyi isteme, yasal defter ve kayıtları inceleme, bunların aslı ve/veya örneklerini alma ve yerinde inceleme yapmaya,
- Konu ile ilgili yazılı veya sözlü bilgi isteme ve gerekli tutanakları düzenlemeye,
- Görevinin gerektirdiği durumlarda, diğer resmi veya özel kurum ve kuruluşlardan bilgi ve belge istemeye,
- Görevinin gerektirdiği durumlarda, mülkiye amirleri ve emniyet güçleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarından yardım istemeye yetkilidir.
Denetim yapmakla görevlendirilen Kurum personeli;
- İlgili tüzel kişiler tarafından kendisine tevdi edilen defter ve belgeleri işlerinin gerektirdiği süre içinde olduğu gibi muhafaza ve işin bitiminde iade etmekle,
- Denetim faaliyeti dolayısıyla edindiği bilgilerden gizlilik taşıyanları, kanunen yetkili kılınanlardan başkasına açıklamamak ve doğrudan veya dolaylı şekilde kendi yararına kullanmamakla,
- Defter, kayıt ve belgeler üzerinde incelemenin gereği olan işaretler dışında; şerh, ilave ve düzeltme yapmamakla,
- Denetim yaptığı yerlerde, görev ve sıfatının gerektirdiği saygınlığı ve güven duygusunu sarsacak nitelikte davranışlarda bulunmamak ve icraya müdahale etmemekle yükümlüdürler.
Denetim Yapmakla Görevlendirilen Kurum Personelinin Yükümlülükleri
Denetim yapmakla görevlendirilen Kurum personeli, denetim faaliyeti sırasında;
- Denetim faaliyeti sırasında, sonuçların değerlendirilmesinde ve denetim raporunun hazırlanmasında tarafsız bir bakış açısına sahip olmak,
- Dürüstlük ve tarafsızlığını etkileyebilecek hiçbir müdahaleye imkân vermemek,
- Denetim faaliyetine ilişkin çalışmaların her aşamasında, mesleğin gerektirdiği özen ve titizliği göstermek,
- Denetim ilke ve esaslarının yanı sıra genel kabul görmüş denetim ilke ve esaslarına uymak,
- Denetim sırasında piyasa faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyebilecek derecede önem arz eden hususların tespit edilmesi halinde, denetim faaliyetinin sonuçlanmasını beklemeksizin Daire Başkanlığı aracılığıyla Başkanlığı derhal bilgilendirmek yükümlüdür.
Denetim yapmakla görevlendirilen personel, göreve başlamadan önce Kurum personeli olduklarını gösteren kimlik belgesiyle denetlenen kişilere kendilerini tanıtmalı ve görevleri gereği ilgili kişi, kurum ve kuruluşlarla Departman aracılığıyla veya yetkilendirildikleri takdirde doğrudan yazışmalarını yapmalıdır.
Denetimi yapmak üzere görevlendirilen Kurum personeli tarafından hazırlanan denetim raporu Bölüme iletilir. Daire Başkanı raporu kendi görüşünü belirterek Başkanlığa sunar. Başkan Kurul gündemindeki ilk denetim raporu koyar.
Denetimler sonucunda ilgili mevzuat hükümlerinin ihlali tespit edilirse, kanunun niteliğine bağlı olarak 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 16ncı maddesinde öngörülen yaptırım ve cezalar uygulanır.
Denetim Yöntemleri
Kurum tarafında Elektrik Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik uyarınca Elektrik piyasasında yapılacak denetimler;
- Yıllık belirli programlar dâhilinde yürütülen planlı denetimler,
- İhbar veya şikâyetlere dayalı denetimler,
- Bakanlık Denetim Raporları ve Elektrik Piyasasında Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Yapılan Denetim Raporları,
- İzleme faaliyetleri kapsamında tespit edilen aykırılıklar sonucu yapılan denetimlerden oluşmaktadır.
Denetim Raporunun Verilme Zamanı
Denetim sonucunda hazırlanan rapor, takip eden hesap döneminde Mayıs ayının on beşinci gününe kadar Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’na sunulur. Bildirimler 27.05.2014 tarih ve 29012 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Enerji Piyasası Bildirim Yönetmeliği kapsamında yapılmaktadır.
Enerji Piyasasında Denetime Yetkili Kişiler ve Raporun Doğrulanması için Gerekenler;
Enerji piyasası mevzuatına uygun olarak;
Denetlenen kişinin bağımsız denetim ve raporları, bağımsız denetim için olan varlığı nedeniyle herhangi bir mevzuat ne olursa olsun konu veya başka bir mevzuat için yaptığı bu denetim sonucunda hazırlanan, söz konusu bağımsız denetim, Kamu Gözetimi, Denetim ve Muhasebe Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşları tarafından yürütülmektedir, ve faaliyetleri, uygulamaları, işlemleri, hesapları ve mali tabloların ; İlgili mevzuata uygun olarak ek bir rapor hazırlanması ve işletmeye ait lisansın ayrılmaz bir parçasını oluşturan genel ve özel hükümlere uygunluğun denetlendiğini göstermek kaydıyla Kurum tarafından geçerli sayılacaktır.
Enerji Piyasasında Bağımsız Denetimde Uygulanan İlke ve Yönetmelikler;
Bağımsız denetim firmaları ile imzalanacak sözleşmeler, sözleşme şekilleri ve koşulları, bağımsız denetim raporu ve bağımsız denetime ilişkin ilke ve esaslar vb. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu’nun düzenlemeleri esas alınır.
