Dünyadaki ekonomik ve teknolojik gelişmeler işletmelerin küresel ölçekte iş yapmasına ve büyümesine olanak sağlamıştır.
İşletmeler ve işletmenin ilgilileri karar verirken işletmenin Mali Verilerini kullanmaktadır. Küresel pazarda iş birlikleri oluşturmak, işletmelere ortak olmak için, işletmeleri devir almak için ve en önemlisi Devletin payı olan Verginin doğru hesaplanması için işletmelerin Mali Verilerine ihtiyaç duyulmaktadır.
Kayıt dışı işlemlerin olduğu ekonomilerde işletmelerin Mali Verilerinin sağlıklı olma olasılıkları da azalmaktadır. Ülkelerin ekonomilerinin reel büyüyebilmesi için ve sağlıklı bir Finansal Tabloların oluşması için mutlaka işletmelerin devlet otoritesi tarafından ve bağımsız denetim kuruluşları tarafından sıklıkla denetlenmesi gerekmektedir.
İşletmede Finansal Raporlama Sürecinde etkili olan taraflar; Yönetim Kurulları, Denetim Komiteleri, İç Denetim Bölümü, CEO, Genel Müdür, Muhasebe Bölümü, Satın Alma Bölümüdür.
Ülkemizde ve dünyada Hileli Finansal Raporlama eğilimi genellikle aşağıdaki gruplar tarafından yapılmaktadır.
HİLELİ FİNANSAL TABLO HAZIRLAYAN GRUPLAR;
1-İşlete Çalışanlarının yaptığı Hileler,
2-Finansal Tablo Hazırlama Hileleri,
3-Yolsuzluk
Olmak üzere üç bölümde oluşabilmektedir.
İŞLETME ÇALIŞANLARININ YAPTIĞI HİLELER
Çalışanlar tarafından yapılan hileler genellikle işletme varlıklarının çalınması veya kendi yararına kullanmak şeklinde oluşmaktadır. Çalışanlar bunu NAKİT ve NAKİT BENZERİ varlıklarla gerçekleştirebileceği gibi, İşletmenin Stoklarını, Demirbaşlarını veya diğer varlıklarında da görülmektedir.
Ayrıca, çalışanların işletmenin çıkarlarını korumak yerine, işletme ile ilişkide olan kişi veya kurumlarla ikincil bir bağ kurarak işletmenin kaynaklarını veya satın almalarını yüksek değerlerle başka kurumlara peşkeş çeker. Bunu Rüşvet karşılığı yapabileceği gibi, zorbalıklarla işletmeden para talep etme yöntemiyle de yapabilir.
FİNANSAL TABLO HAZIRLAMA HİLELERİ
Finansal Tablo hazırlamak durumunda olanlar, Tablolarda yer alan tutarlara ilişkin tutarı veya açıklamayı bilinçli olarak eksik veya olduğundan farklı göstererek hazırlanan finansal raporlar işletmenin finansal durumu ve faaliyet sonuçlarını kasıtlı olarak gizlenmesini veya çarpıtılması şeklinde oluşmaktadır.
FİNANSAL TABLO HAZIRLAMASINDAKİ AMAÇ NEDİR ?
Finansal Tablo hazırlanmasındaki amaçlar;
1-Vergi Tutarını Düşük Göstermek,
2-Vergi Tutarını Yüksek Göstermek,
3-Yatırımcıları ve ortaklara karşı olumlu intibaa oluşturmak,
4-Karar alıcıların kararlarını olumlu veya olumsuz etkilemek,
5-Hisse Senetlerinin Fiyatlarını Yükseltmek veya Düşürmek,
Olarak tanımlanabilir.
Bize göre; Finansal Raporlama Hileleri: “Önemli seviyede yanıltıcı bilgiler ve açıklamalar içeren verilerle hazırlanan finansal tabloların, tablo kullanıcılarının yanılmasına veya yanlış karar almasına sebep olan kasıtlı ve gizlenmiş olaylar ya da işlemlerin tümüdür.”
Hileli Finansal Tablolar genellikle piyasada “Defterlerin pişirilmesi” veya “Bilanço Makyajı” olarak da adlandırılmaktadır.
Genellikle Hileli Finansal Tablolar Vergilerin düşürülmesi şeklinde olduğu gibi, bir o kadar önemli olan Bankalardan veya Finansman ihtiyacı olan firmalarda, “Yüksek Vergi Matrahı açıklamak için” de “Yüksek Kar çıkarmak” şeklinde yapılmaktadır.
HİLELİ FİNANSAL TABLOLAR ŞU ŞEKİLLERDE HAZIRLANMAKTADIR;
1-Önemli belge, kayıt ve işlemlerin tahrif edilmesi veya değiştirilmesi şeklinde,
2-Önemli konu, işlem ve hesapların gerçek dışı biçimde yansıtılması veya hiç yansıtılmaması şeklinde,
3-Ekonomilk işlemlerin veya gerçekleşen olayların envanterinin çıkartılmasında, muhasebe içi ve dışı işlemlerin yapılması sırasında veya muhasebe standartları / Vergi Kanunlarındaki kriterlerin, amortisman, değerleme gibi… yanlış veya hiç uygulanmaması şeklinde,
4-Muhasebe Sistemine veya Kanunlara aykırı kazanç belirleme yöntemi uygulayarak,
5-Muhasebe Standartlarına göre muhasebe uygulanmasında, kanunlarda yer alan eksiklikler ile işletmenin ekonomik durumunun gizlenmesi şeklinde, Gerçekleştirilmektedir.
YOLSUZLUKLAR
Hileli Finansal Raporlar, Farklı kişi ve gruplara yönelik olarak gerçekleştirilir. Genellikle organize olarak yapılan hilelere biz yolsuzluklar yapmak amacıyla hazırlanır. Organize olarak çeşitli finansal kurumlardan yüksek miktarda kredi almak için, hisse senetlerini aniden elinden çıkarmak için, şirkete dışardan ortak almak için, işletme orta ve üst yönetimi, tarafından hazırlanabilir.
Ayrıca Çalışanlar kendilerine prim, terfi verilmesi için veya işletmeden varlıkların çıkarılıp işletme dışında satılması, aracılara devredilmesi gibi şekillerde, işletmenin finansal raporlarına dayanak muhasebe işlemleri üzerinde yolsuzluklar yapılır. Bu tür işlemler sadece bir kişi tarafından yapılabileceği gibi, birden fazla kişi ve grubun dahil olması şeklinde de yapılabilir.
Üst Düzey yönetici, Ceo, Yönetim Kurulları üyeleri tarafından yapılan yolsuzluklar; Mevcut statikoyu korumak, başarısızlıkları gizlemek, performaks pirimi almak gibi değişik sebeplerle işletmelerde yolsuzluklar yapabilirler ve bu yolsuzluklarını gizlemek amacıyla hileli finansal tablolar hazırlanabilir.
EN ÇOK YAPILAN HİLELİ FİNANSAL TABLO KALEMLERİ
| Hileli Bilanço Kalemi Sıralaması | Hile Yüzdesi |
| 1-Stoklar | % 24 |
| 2-Alacaklar/Borçlar | % 21 |
| 3-Maddi Duran Varlıklar | % 15 |
| 4-Krediler – Alacak Senetleri ve Çekler | % 11 |
| 5-Nakit Varlıklar (Kasa, Banka gibi) | % 7 |
| 6-Yatırım Harcamaları | % 7 |
| 7-Haklar ve Patentler | % 7 |
| 8-Diğer Kalemler | % 7 |
KAYIT DIŞI EKONOMİYLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ:
Dünya çapında tanınmış büyük şirketler bile Hileli Finansal Tablo hazırlayabilmektedir. Genellikle işletmeler ekonomik çöküşleri başladığında yatırımcıları ve ilişkili tarafları haberdar olmasınlar diye Hileli Finansal Tablo hazırlamayı tercih etmişlerdir. Böyle hileli finansal tablo hazırlayıp sonra da batan işletmelerden en önemli olayların birkaçı şöyle kısaca hatırlayalım.
1-Enron Skandalı – 2001
2-WorldCom Skandalı -2002
3-Qwest Skandalı – 2002
4-Parmalat Skandalı – 2003
5-Satyam Skandalı – 2009
6-Letman Brothers Skandalı-2010
Bu Skandallar Finansal Raporların her zaman şüphecilik prensibi gereği irdelenmesini ve hileli finansal raporların hazırlanmasının önüne geçilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır.
Dünya çapında ve Ülkemizde şirketler çok uluslu ve birden fazla ülkede faaliyette bulunmaktadırlar. Bu nedenle Vergi Kanunlarının etkinliğinin sağlanması ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının bir an önce Tüm İşletmelerde kullanılmaya başlanılması gerekmektedir.
Kamu otoriteleri bir an önce Firmaların Finansal Raporlarının uluslararası standartlarda düzenlenmesi ve kayıt dışı ekonomi ile mücadelede önemli tedbirler almalıdır.
Kayıt dışı ekonomi ile ilgili eylem planına Türkiye’de 100 binin üzerinde olan meslek camiamızın da etkin ve önemli rol almasını önermekteyiz. Meslektaşlarımız Hem kamu (Vergi İncelemelerinde) denetim çalışmalarında hem de özel TFRS Denetim çalışmalarında etkin ve yaygın görevlendirmeler yapılarak, hem denetimlerin sıklaştırılması hem de kayıt dışı ekonomi ile mücadele edilmesi sağlanmış olacaktır.
Meslek Camiamızın bilgi ve birikimi ile Kamu ve Özel Denetim çalışmalarının tabana yayılması gerekmektedir. Ülkemizdeki vergi gelirlerini arttırmak istiyor isek, kayıt dışı ekonomiyi azaltmak istiyor isek ve istihdamı, geliri, ticareti geliştirmek istiyor isek,
Vergi Oranlarını düşürüp, dürüst işletmelere özendirici, ödüllendirici, teşvik edici düzenlemeler yapmak zorundayız.
SONUÇ:
Hileli Finansal tablo hazırlama her dönem ve her ülkede olagelen bir yöntemdir. Şirket çalışanlarının, Şirket Yöneticilerinin finansal tabloları hazırlarken hem işlem bazında, hem de hesap grupları bazında bilanço makyajlaması yapabileceği gerçeğini hiçbir zaman unutmamalıyız.
Kayıt dışı işlemlerin olduğu ekonomilerde işletmelerin Mali Verilerinin sağlıklı olma olasılıkları da azalmaktadır. Ülkelerin ekonomilerinin reel büyüyebilmesi için ve sağlıklı bir Finansal Tabloların oluşması için mutlaka işletmelerin devlet otoritesi tarafından ve bağımsız denetim kuruluşları tarafından sıklıkla denetlenmesi gerekmektedir.
Bize göre, ülkemizde gerçek finansal raporların hazırlanmasını istiyor isek, öncelikli hedefimizin kayıt dışı ekonomi ile mücadele etmek olduğunu unutmamalıyız.
Kayıt dışı ekonomilerde işletmelerin hem vergileri, hem de çalışanların gerçek durumları yansımamaktadır. Kayıt dışılığı özendirici, Vergisel ve İstihdam teşviklerin bir an önce hayata geçirilmesi gerekmektedir.
Ayrıca özellikle ekonomik kriz dönemlerinde finansal tablolar hileleri ile kayıt dışı ekonomi çoğalmaktadır. Ülkemizin ekonomik krizlere dayanıklı olabilmesinin tek şartı ise, işletmelerin dürüst bir şekilde finansal raporlarını hazırlamaları ve kayıt dışı istihdama yönelmemeleri olacaktır. Bu durum bize “tavuk mu yumurtadan çıktı, yumurta mı tavuktan çıktı.” gibi bizi kısır bir döngüye itmeden, Vergisini veren, kayıt dışı ekonomi tercih etmeyen dürüst mükellefler sayesinde aşılacağı muhakkaktır.
Kamunun Vergi Denetimlerinde ve Şirketlerin diğer Özel denetimlerinde mutlaka Kamu personeli denetçiler yanında Mali Müşavirlik ve Yeminli Müşavirlik yapan meslek camiamıza görev ve sorumluluk verilmesi gerekmektedir. Böylelikle hem kamu tasarrufu sağlanmış olacak, hem de piyasa tecrübesi denetimlere yansımış olacaktır. Camiamız her zaman kendine verilen görevleri en iyi şekilde yerine getirmeye çalışmış olup, meslektaşlarımıza gerekli yetki, ilgi ve güvenin verilmesi halinde piyasanın düzeleceğine olan inancımız tamdır.
Bizim dileğimiz; dünyada ve ülkemizde kayıt dışı ekonominin en aza indiği, kayıt dışı istihdamın olmadığı, dürüst işletmelerin ödüllendirildiği, dürüst olmayan işletmelerin cezalandırıldığı bir sistemin en kısa sürede kurulması yönündedir.
Ahmet GÜNDÜZ – YMM